Egzekwowanie wymagań jest niezbędne do prawidłowej ochrony interesów i rozwoju uczciwej konkurencji na unijnym rynku towarów. Wymagania te to między innymi oznakowanie produktów znakami CE, posiadanie dokumentacji takiej jak deklaracja zgodności, czy chociażby prawidłowe oznakowanie opakowania z towarem. Tym samym UE dąży do zapewnienia jednolitego egzekwowanie wymagań, które nie będzie uzależnione od tego, czy produkty są wprowadzane do obrotu online czy offline, oraz niezależne od tego, czy są one wytwarzane na terytorium Unii Europejskiej czy poza jej obszarem. Produkty niezgodne z wymaganiami oraz niebezpieczne narażają konsumentów na ryzyko i zakłócają konkurencję w stosunku do podmiotów gospodarczych sprzedających w UE produkty zgodne z wymaganiami.

Nowy akt prawa unijnego harmonizuje obowiązki podmiotów, które wprowadzają towar na terytorium UE poprzez sprzedaż produkowanych towarów lub wprowadzają takowy z kraju trzeciego. Do podstawowych obowiązków tych podmiotów będzie należała weryfikacja i archiwizacja dokumentacji, a także obowiązek informowania o niezgodnościach oraz współpraca z organami nadzoru rynku.

Rozporządzenie ujednolica również przepisy dotyczące sprzedaży na odległość, tzn. online. Towary takie jak: zabawki, urządzenia radiowe, środki ochrony indywidualnej, urządzenia ciśnieniowe, urządzenia niskonapięciowe czy wysokonapięciowe i inne, które są sprzedawane przez portale internetowe należy uważać za udostępnione na rynku wtedy, gdy oferta jest kierowana do użytkowników końcowych w Unii Europejskiej. Oferta sprzedaży będzie uznawana za skierowaną do wcześniej wspomnianych użytkowników końcowych w Unii, jeżeli podmiot gospodarczy (sprzedający) w jakikolwiek sposób kieruje swoją działalność do państwa członkowskiego.

Sposób przepływu informacji, nadzór rynku, prawa proceduralne

W przepisach odnajdujemy informację dotyczącą portalu Twoja Europa, gdzie użytkownicy mają mieć łatwy dostęp online do informacji o wymaganiach dotyczących produktu oraz o prawach, obowiązkach i zasadach wynikających z unijnego prawodawstwa harmonizacyjnego. Ustanowione zostają również procedury w celu dostarczania podmiotom gospodarczym, na ich wniosek i nieodpłatnie, informacji dotyczących krajowego wykonywania i wdrażania unijnego prawodawstwa harmonizacyjnego.

Zdefiniowany został także organ nadzoru rynku i sposób przepływu informacji pomiędzy państwami członkowskimi, dotyczący sprawowania kontroli nad prawodawstwem harmonizacyjnym oraz sposób sprawowania nadzoru.

Dla podmiotów gospodarczych istotną kwestią są „Prawa proceduralne podmiotów gospodarczych”. Każdy dokument wydany przez instytucję nadzoru rynku musi posiadać dokładną podstawę prawną wraz ze środkami odwoławczymi. Podmiot gospodarczy musi mieć prawo wypowiedzenia się w sprawie wraz z przedstawieniem swojego stanowiska w terminie nie krótszym niż 10 dni. Produkty, które stwarzają ryzyko niebezpieczeństwa muszą natomiast zostać jak najszybciej wycofane z rynku bądź do niego niedopuszczone.

Zadania kontrolne organów celnych

Państwa członkowskie wyznaczają również organy celne – co najmniej jeden organ nadzoru rynku lub dowolny inny organ na swoim terytorium – jako organy odpowiedzialne za kontrolę produktów wprowadzanych na rynek Unii Europejskiej. Produkty podlegające prawu unijnemu, które mają zostać objęte procedurą celną „dopuszczenia do obrotu”, podlegają kontrolom przeprowadzanym przez organy wyznaczone do tego celu. Organy te przeprowadzają wspomniane kontrole na podstawie analizy ryzyka. Jeżeli organy celne w pierwszym urzędzie wprowadzenia mają powody, aby podejrzewać, że produkty podlegające prawu Unii - które podlegają czasowemu składowaniu albo które zostały objęte procedurą celną inną niż „dopuszczenie do obrotu” - są niezgodne z mającym zastosowanie prawem Unii bądź stwarzają ryzyko – wówczas takie organy przekazują wszystkie stosowne informacje właściwemu urzędowi celnemu przeznaczenia.

W przypadku, gdy organy nadzoru rynku stwierdzą, że dany produkt stwarza poważne ryzyko podejmują środki w celu zakazania wprowadzenia produktu do obrotu i zwracają się do organów wyznaczonych o niedopuszczenie go do obrotu. Ponadto zwracają się do tych organów o zamieszczenie w celnym systemie przetwarzania danych i – w stosownych przypadkach – na fakturze handlowej towarzyszącej produktowi i na każdym innym istotnym dokumencie towarzyszącym, następującej adnotacji: „Produkt niebezpieczny – niedopuszczony do obrotu – rozporządzenie (UE) 2019/1020”.

Na mocy tego aktu prawnego ustanawia się Unijną Sieć ds. Zgodności Produktów (zwaną również „Siecią”). Jej celem jest pełnienie funkcji platformy służącej zorganizowanej koordynacji i współpracy między organami egzekwowania prawa państw członkowskich i Komisją, oraz optymalizacja praktyk w dziedzinie nadzoru rynku w Unii i zwiększanie tym samym skuteczności nadzoru rynku. Określono również struktury i funkcjonowanie oraz rolę i zadania „Sieci”.

Sankcje dotyczące naruszeń prawodawstwa harmonizacyjnego

Ponadto – zgodnie z rozporządzeniem – państwa członkowskie Unii Europejskiej ustanawiają przepisy dotyczące sankcji mających zastosowanie do naruszeń przepisów niniejszego rozporządzenia oraz unijnego prawodawstwa harmonizacyjnego. Na ich mocy nakłada się zobowiązania na podmioty gospodarcze oraz podejmuje wszystkie środki niezbędne w celu zapewnienia ich wykonywania zgodnie z prawem krajowym. Przewidziane sankcje muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. Państwa członkowskie mają obowiązek powiadomić Komisję o tych przepisach - jeżeli nie zostały one wcześniej zgłoszone - do dnia 16 października 2021 roku, a także powiadamiają ją niezwłocznie o wszelkich późniejszych zmianach, które ich dotyczą.

Autor: dr Izabella Tymińska, ekspert celny.