Odstąpienie od umowy przewozu na gruncie przepisów kodeksu cywilnego
Odstąpienie od umowy przewozu zostało przewidziane w art. 783 k.c. Jest to uprawnienie przyznane wysyłającemu, z którego może on skorzystać, jeżeli rozpoczęcie lub dokonanie przewozu dozna czasowej przeszkody wskutek okoliczności dotyczącej przewoźnika. Odstąpienie od umowy przewozu na gruncie przepisów kodeksu cywilnego jest zatem możliwe wyłącznie w ściśle określonych przypadkach.Gdy wysyłający zdecyduje się odstąpić od umowy, powinien dać przewoźnikowi odpowiednie wynagrodzenie za dokonaną część przewozu w granicach tego, co na kosztach przewozu oszczędził.
Treść art. 783 k.c. pozostaje zbliżona do tak zwanych przeszkód w przewozie, czyli sytuacji, które uniemożliwiają wykonanie umowy zgodnie z ustalonymi wcześniej warunkami. Pozostałe akty prawne regulujące umowę przewozu przewidują na taką okoliczność szereg działań, które powinien podjąć przewoźnik, aby doprowadzić do wykonania zlecenia i realizacji podstawowego celu umowy, nawet na zmienionych warunkach. W tym jednak przypadku ustawodawca dopuścił możliwość osiągnięcia skutku odwrotnego – rozwiązania umowy. Co więcej, wysyłający, który postanowi skorzystać z przyznanego mu uprawnienia, nie ma obowiązku, aby wcześniej poinformować o tym przewoźnika.
Odstąpienie od umowy przewozu na gruncie ustawy prawo przewozowe
Ustawa prawo przewozowe reguluje prawo odstąpienia od umowy przewozu w art. 53 ust. 1. Zgodnie z treścią tego przepisu nadawca może odstąpić od umowy przewozu lub wprowadzić do niej zmiany, żądając, aby przewoźnik:- zwrócił mu przesyłkę w miejscu nadania;
- wydał przesyłkę w innym miejscu niż miejsce wskazane w liście przewozowym;
- wydał przesyłkę innej osobie niż odbiorca wskazany w liście przewozowym.
Konsekwencje odstąpienia od umowy przewozu
Art. 783 k.c. wskazuje wprost, że w chwili odstąpienia od umowy, wysyłający powinien dać przewoźnikowi odpowiednie wynagrodzenie za dokonaną część przewozu. Należy zatem przyjąć, że gdy dojdzie do odstąpienia, przewoźnik powinien zaniechać dalszych czynności przewozowych.O wiele więcej trudności i wątpliwości pojawia się przy określeniu konsekwencji odstąpienia od umowy przewozu na gruncie ustawy prawo przewozowe. Zgodnie z jednym z poglądów wyrażonych w literaturze, w razie odstąpienia od umowy przewozu, przewoźnik jest zobowiązany zwrócić przesyłkę w miejscu nadania, co odpowiada pierwszemu z żądań przedstawionych w art. 53 ust. 1. Pozostałe dwa zgodnie z założeniami odnoszą się do zmiany umowy przewozu. Nie wynika to natomiast jednoznacznie z brzmienia tego przepisu. Zgodnie z innym stanowiskiem, sposób skonstruowania omawianego artykułu sugeruje, że prawo odstąpienia od umowy to pierwsze z przyznanych nadawcy uprawnień. Drugim, występującym po spójniku „lub” jest prawo do zmiany umowy, do którego odnoszą się w efekcie wszystkie trzy wskazane żądania. Oznaczałoby to, że art. 53 ust. 1 ustawy prawo przewozowe, nie określa konsekwencji odstąpienia od umowy. Aby to zrobić, konieczne jest zatem odwołanie się per analogiam do artykułów o charakterze uzupełniającym.
Pierwszym z nich jest art. 395 § 2 k.c., który wskazuje, że w razie wykonania prawa odstąpienia, umowę uważa się za niezawartą. To, co strony już świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym. Regulacja zawarta w przytoczonym artykule nie wynika jednak bezpośrednio z ustawy, a z dodatkowej klauzuli umownej – zastrzeżenia, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy (art. 395 § 1 k.c.).
Kolejnym, wskazywanym unormowaniem, które można by zastosować w takiej sytuacji uzupełniająco, jest art. 494 § 1 k.c. Wprawdzie dotyczy on odstąpienia ustawowego (umowy wzajemne), to jednak na niekorzyść tego przepisu przemawia jego sankcyjny charakter. W tym przypadku odstąpienie od umowy następuje na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika. Strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, jest dlatego zobowiązana zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy, a druga strona zobowiązana jest to przyjąć. Strona, która odstępuje od umowy, może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, ale i naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania na zasadach ogólnych.
Mimo że każdy z przytoczonych tu przepisów budzi w literaturze i doktrynie pewne wątpliwości, za bliższy unormowaniom zawartym w ustawie prawo przewozowe wskazuje się art. 395 k.c. Podobnie jak art. 53 ust. 1 również odnosi się on do odstąpienia niezależnego, czyli takiego, które nie zostało uzależnione od jakichkolwiek przyczyn. W omawianej regulacji odstąpienie od umowy następuje poprzez złożenie jednostronnego oświadczenia woli, które kończy dotychczasowy stosunek prawny.
Jak w takim razie uchronić się przed wieloma problemami faktycznymi wynikającymi z nieprecyzyjnych uregulowań w zakresie odstąpienia od umowy przewozu w przepisach krajowych? Jednym z rozwiązań może stać się określanie konsekwencji tego zdarzenia każdorazowo w zawieranej umowie. Za najbardziej adekwatne uznaje się natomiast w takich przypadkach odwołanie się do przeszkód w przewozie oraz zastosowanie takich unormowań, które pozwoliłyby na zmianę umowy. W razie pojawienia się jakichkolwiek wątpliwości zapraszamy do niezwłocznego kontaktu z naszą kancelarią Legal Intermodal, która specjalizuje się w prawie przewozowym.
Zapraszamy do kontaktu!
