◾ całkowite lub częściowe zaginięcie towaru,
◾ uszkodzenie towaru, a także
◾ opóźnienie dostawy.
Podobnie jak na gruncie Prawa przewozowego, odpowiedzialność przewoźnika za szkody wyrządzone w transporcie międzynarodowym rozpoczyna się z chwilą przyjęcia przesyłki do przewozu, a kończy w chwili jego wydania osobie uprawnionej.
Uprawniony, w razie wystąpienia jednego z powyższych zdarzeń, nie musi tym samym udowadniać winy przewoźnika. To przewoźnik będzie w takim przypadku zobowiązany do tego, by wykazać jej brak, co pozwoli mu uchylić się od ciążącej na nim odpowiedzialności. Warto przywołać ponadto art. 3 Konwencji CMR, który zaostrza i rozciąga odpowiedzialność przewoźnika również na czynności i zaniedbania, których dopuścili się jego pracownicy oraz wszystkie inne osoby, z których usług korzystał on podczas wykonywania przewozu, jeśli ci pracownicy lub te osoby działali w wykonywaniu swoich funkcji.
Odpowiedzialność przewoźnika nie ma charakteru absolutnego
Mimo że odpowiedzialność przewoźnika ma szeroki charakter, nie jest ona odpowiedzialnością absolutną. W przepisach przewidziano bowiem przesłanki, których zaistnienie może skutkować jej wyłączeniem. Są to tak zwane przesłanki egzoneracyjne, wymienione w art. 17 ust. 2. Ciężar dowodowy spoczywać będzie jednak w takiej sytuacji na przewoźniku.Przewoźnik może zostać zwolniony z odpowiedzialności, jeśli udowodni, że:
◾ zaginięcie, uszkodzenie lub opóźnienie zostało spowodowane winą osoby uprawnionej, jej zleceniem niewynikającym z winy przewoźnika, na przykład, gdy przewoźnik działał na podstawie instrukcji wydanych przez nadawcę,
◾ do szkody doszło na skutek wady własnej towaru, co może oznaczać, że towar był już wadliwy fabrycznie w momencie przyjmowania go przez przewoźnika do przewozu, jednak niekoniecznie wadę tę dało się wtedy dostrzec gołym okiem,
◾ zdarzenie powodujące szkodę nastąpiło w związku z okolicznościami, których przewoźnik nie mógł uniknąć i których następstwom nie mógł zapobiec, a więc rozumianych najczęściej jako siła wyższa.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 marca 2023 r, sygn. akt II CSKP 651/22, zgadzając się jednocześnie z poglądem Sądu Apelacyjnego: „Wada fabryczna opony jako części pojazdu w żaden sposób nie może zostać uznana za zewnętrzną przyczynę szkody zwalniającą z odpowiedzialności według analizowanego stanowiska”. W przywołanej sprawie skarżący twierdził bowiem, że „Ustalenie, iż przyczyną szkody była wada pojazdu, nie uniemożliwia przewoźnikowi powoływania się na wymienione w art. 17 ust. 2 Konwencji CMR okoliczności, które wyłączają jego odpowiedzialność”. Sąd Najwyższy nie podzielił jednak tego poglądu. W rzeczywistości interpretacja powyższego przepisu nie jest czarno-biała, stąd też spotyka się z różnymi stanowiskami i zawsze wymaga indywidualnej analizy. Zgodnie z jednym z nich, „Art. 17 ust. 3 Konwencji CMR nie ma polegać na niemożliwości powoływania się na przesłanki zwolnienia z odpowiedzialności w ogóle, ale na niemożliwość powoływania się przez przewoźnika na wadę pojazdu czy czyny wynajmującego i jego pracowników, jako na okoliczność dla przewoźnika nieuniknioną i przemożną”.
Przesłanki uprzywilejowane, czyli pozostałe przypadki, w których przewoźnik może uchylić się od odpowiedzialności
Poza przesłankami egzoneracyjnymi wymienionymi w art. 17 ust. 2 Konwencja CMR wprowadza również, w ust. 4, kilka przesłanek uprzywilejowanych, które, jeśli tylko zaistnieją, mogą skutkować zwolnieniem przewoźnika z odpowiedzialności. Odnoszą się one do zaginięcia lub uszkodzenia towaru, do których doszło w związku ze szczególnym niebezpieczeństwem (musi być to więc niebezpieczeństwo nadzwyczajne), wynikającym z jednej lub kilku przyczyn, takich jak między innymi: naturalne właściwości niektórych towarów, brak lub wadliwość opakowania, czy wykonywanie czynności załadunkowych i rozładunkowych przez nadawcę lub odbiorcę.W tym przypadku, jeśli przewoźnik ustali, że do szkody w postaci zaginięcia lub uszkodzenia przesyłki mogło dojść na skutek jednej lub kilku przyczyn wskazanych w art. 17 ust. 4, stosuje się domniemanie, że ono z nich wynika. Nie jest to natomiast domniemanie niewzruszalne, ponieważ osoba uprawniona może przedstawić dowody przeciwne.
Odwołując się do przesłanek z art. 17 ust. 4, należy w dodatku pamiętać, że powoływanie się na wybrane spośród nich będzie w pewnych przypadkach dodatkowo ograniczone, co wynika z art. 18 ust. 4 i 5.
Źródło: Kancelaria Legal Intermodal
